Yatak Islatma
- Yatak ıslatma bir çocuğun haftada en az iki kez kazara altını ıslatmasıdır. 5 yaşın altındaki çocuklarda bu durum normal kabul edilir.
- Yatak ıslatmanın tam olarak ne kadar yaygın olduğu bilinmemekle birlikte olağandışı bir durum olarak da düşünülmemektedir. 5 yaşındaki çocukların yaklaşık %15 ile %20'sinin yatak ıslattığı, 10 yaşındaki çocukların % 5'inin, gençlerin %2-%3'ünün ve yetişkinlerin de %0,5-%2'sinin altını ıslattığı düşünülüyor.
- Tuvalete gitme ihtiyacı sırasında uykudan uyanamama, çok miktarda idrar üretimi veya mesane problemleri yatak ıslatma nedenleri olarak düşünülmektedir.
- Yatak ıslatma bazen idrar yolu enfeksiyonu, kabızlık veya psikolojik sorunlardan da kaynaklanıyor olabilir.
- Erkeklerin yatak ıslatma olasılığı kızlardan daha fazladır.
- Yatak ıslatma çocuğun suçu değildir ve çocuk bu yüzden cezalandırılmamalıdır; zira bu durum çocuğun küçük düşmesine ve özgüveninin zedelenmesine yol açabilir.
- Yatak ıslatma, gece üretilen idrarın mesanenin tutamayacağı kadar çok olmasından kaynaklanır. Ama mesanenin dolu olması çocuğu uyandırmaz.
- Gün içerisinde tuvalete çıkma ile ilgili problem yaşamayan, fakat gece yatağını ıslatan çocukların çoğu en geç 11-12 yaşlarında yatak ıslatmayı bırakacaklardır.
- Her yıl yatağını ıslatan çocukların %5-%10'u kendiliğinden iyileşir.
- Yatak ıslatma tedavisi için yatak ıslatma alarmları ve desmopressin adlı bir ilaç kullanılır.
- Desmopressin uzun süreli olarak veya okul gezileri ya da misafirde yatıya kalma gibi özel durumlarda kullanılabilir.
- Yatak ıslatmanın tıbbi terimi enürezis nokturnadır.
Yatak ıslama nedir?
- Yatak ıslatma bir çocuğun haftada en az iki kez, uyurken kazara altını ıslatmasıdır.
- Farklı yatak ıslatma türleri vardır:
- Birincil yatak ıslatma problemleri –gündüz sıkıntısız: gece hiç kuru kalamayan ama gün içerisinde de tuvaletle ilgili herhangi bir problemin olmaması. Sebepleri arasında:
- Uyanmayı zor bulmak: Gürültüye, mesanenin dolu ya da boş olması hissine kalkmakta zorlanma
- Gece büyük miktarlarda idrar üretimi
- Küçük veya aşırı aktif bir mesaneye sahip olmak
- Birincil yatak ıslatma problemleri –gündüz sıkıntılı: gece hiç kuru kalamayan ve gün içerisinde de örneğin:
- Birdenbire tuvalete gitme ihtiyacı
- Tuvalete çok sık gitme ihtiyacı
- Gün boyu altına kaçırma
- Tuvalete gidince kendini kasma, gerilme
- Güçlü olmayan idrar akışı
- İdrar yaparken ağrı
- Sebepler arasında alt idrar yolları ile ilgili sorunlar da vardır:
- Aşırı aktif mesane
- Yapısal anormallikler
- Kabızlık
- İdrar yolu enfeksiyonları
- İkincil yatak ıslatma problemleri: geceleri 6 aydan uzun süre altını kuru tuttuktan sonra gerçekleşen yatak ıslatmasıdır. Nedenleri şunlar olabilir:
- Diyabet
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Kabızlık
- Psikolojik veya aile sorunları (örneğin davranışsal veya duygusal)
- Yatak ıslatmanın tam olarak ne kadar yaygın olduğu bilmiyor, fakat çok nadir bir durum olarak da sayılmıyor. 5 yaşındaki çocukların yaklaşık %15 ile %20'sinin yatağı ıslattığı düşünülmektedir. 10 yaşındaki çocukların ise %5'i, gençlerin %2-%3'ü ve yetişkinlerin de %0,5- %2'sinin yatağını ıslattığı düşünülmektedir.
Yatak ıslatmanın başlıca sebepleri nelerdir?
- Aşağıdaki çocuk gruplarının yatak ıslatma olasılığı diğerlerine göre daha fazladır:
- Erkek çocuklar
- Tuvalet eğitimini uzun sürede alanlar
- Obezler
- Aşağıdaki özelliklere sahip çocuklar:
- Gelişimsel gecikme (fiziksel ya da zekasal)
- Kabızlık
- Psikolojik ya da duygusal gelişim eksikliği olan çocuklarda, örneğin:
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB))
- Otizm spektrumu bozukluğu (Çocuklarda otizm)
- Kaygı problemleri olan çocuklarda
- Depresyon (çocuklarda depresyon)
- Davranış bozuklukları (Çocuklarda Davranış Bozuklukları)
- Uyku apnesi (Obstrüktif uyku apnesi sendromu) ve diğer üst havayolu obstrüktif semptomları gösteren çocuklarda
- Yatak ıslatma problemleri yaşayan ebeveynler. Yatak ıslatmada genetik bir bağ olduğu düşünülmektedir.
- Bağırsak hareketlerinin kontrolünün zayıf olması
- Gün içerisinde çiş yapmakta problem yaşayan çocuklarda
Çocuğum yatağını ıslatıyorsa ne yapmalıyım?
- Yatak ıslatmak çocuğun suçu değildir ve bunun için cezalandırılmamalıdır. Ceza verilmesi halinde çocuğunuz kendisini küçük düşürülmüş hissedebilir, ya da kendine olan güveni zedelenebilir.
- Yatak ıslatma gece üretilen idrarın, mesanenin tutamayacağı kadar çok olması, ve mesanesinin dolu olmasına rağmen çocuğun uykusundan kalkamamasından kaynaklanır.
- Hemen hemen tüm çocuklar (%99) zamanla bu problemi tedavisiz kendileri çözerler (ancak bu ergenliğin ileriki zamanlarında olabilir).
- Yatak ıslatma, çocuklar büyüdükçe azalır çünkü;
- mesanesinde daha fazla idrar tutabilir ve/veya
- geceleri daha az idrar üretmeye başlar ve/veya
- dolu bir mesane hissine uyanmaya başlarlar.
- Ebeveynler, yatak ıslatmalarına karşı rahat bir tutum takınmalı ve çocuğun utanmasını azaltmaya çalışmalıdır.
- Daha büyük çocuklar, evin düzenini bozmama ve rahatsızlık vermemek için kendi yatağını değiştirmeyi tercih edebilir. Eğer böyle yapmak istiyorlarsa, temiz yatak örtüsü ve pijamaların önceden hazır olduğundan emin olun.
5 yaşından küçük çocuklar
- 5 yaşından küçük birçok çocuk yatağını ıslatır ve bu genellikle tedavi edilmeden kendiliğinden iyileşir.
- Çocuğunuzun geceleri tuvalete kolay erişebileceğinden emin olun - tuvalete kolayca erişilemiyorsa yatağın kenarına bir lazımlık yerleştirebilirsiniz.
- Çocuğunuzun uykudan önce tuvalete gidip mesanesini boşaltmaya teşvik edin.
- Eğer çocuğunuz 6 aydan uzun süre gündüz tuvalet eğitimi almışsa, bez ve alıştırma külodu gibi benzeri bir şey olmadan en az 2 gece uyumasını deneyebilirsiniz (bu durumda, su geçirmesini engelleyen bir yatak koruyucu (alez) gerekecektir).
- Daha büyük çocuklarda veya altını küçük miktarlarda ıslatan veya altını çok sık ıslatmayan çocuklarda 2 geceden daha fazla deneyebilirsiniz.
- Eğer çocuğunuz altını ıslatmadan bir gece geçirdiyse, başka yöntemler denemeden önce olumlu ödüllendirme sistemini denemelisiniz.
- Çocuk geceleri uyanırsa, onu tuvalete götürmelisiniz.
5 Yaşından Büyük Çocuklar
- Eğer bir çocuk yatağını haftada ikiden az ıslatıyorsa, tedaviye ihtiyaç kalmaksızın iyileşme şansı yüksektir. Bir süre bekleyip, yatak ıslatmasının doğal olarak geçip geçmediğini gözlemleyin.
- Eğer yatak ıslatma düzelmezse bir yatak ıslatma alarmı denemelisiniz.
Yatak ıslatma alarmları (enurezis -idrarını tutamama alarmları)
- Enurezis alarmları, çocukları eğitmek için kullanılır.
- İdrara çıkma ihtiyacını hatırlatır
- Tuvalete gitmek için çocuğu uyandırır veya bekletir
- Uzun süre idrar tutmayı veya kendiliğinden uyanmayı öğretir, yatağı ıslatmayı durdurur.
- Enürezis alarmında, ıslaklığı hisseden bir algılayıcı yastık bulunur. Sensör çocuk altını ıslattığında onu uyandıran bir alarm ile bağlantılıdır. Enürezis alarmlarının iki temel tipi vardır:
- Yatak alarmları - çocuğun yatağının yanına bir ses kutusu ve yatak çarşafının altına da bir sensör pedi yerleştirilir.
- Vücut alarmları - çocuğun küloduna küçük bir sensör takılır, (örneğin: iki çift sıkı oturan külot arasına) ve pijamasının üstüne de alarm giyilir.
- Titreşimli alarmlar, işitme engelli çocuklar için de mevcuttur.
- Doktorunuzdan bir alarm ödünç alabilirsiniz veya özel ERIC -Çocuk Mesanesi ve Bağırsak Vakfı’ndan satın alınabilir. Tel: 0845 370 8008, eric.org.uk
- İdrar alarmlarının maliyeti değişiklik göstermektedir, ama fiyatlar £50-£100 arasında değişir (enürezis alarmları NHS -Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Hizmeti’nde reçete edilmemektedir).
- Alarmların başarı oranı yüksektir, ancak herkese uygun olmayabilir. Alarm ailenin uyku düzenini bozabilir. Ebeveynler veya çocuğa bakmakla yükümlü kişilerin çocuğun alarma uyanması için yardım etmesi gerekebilir.
- Çocuğun alarma ilk tepkisini vermesi birkaç haftayı bulabilir. Tepki olarak:
- Daha az alt ıslatma
- Alarma uyanma
- Alarmın gece boyunca daha az etkin olması
- Daha az yatak ıslatma
- Enürezis alarmların herhangi bir etkisinin görülmesi haftalar (veya aylar) sürebilir. Ebeveynlerin ve çocukların üst düzey özverisini gerektirir.
- Bir enürezis alarmı ile birlikte olumlu bir ödüllendirme sistemi (yıldız şeması gibi) kullanmalısınız. Çocuğunuzu şu durumlarda ödüllendirmelisiniz:
- Alarm çaldığında uyandığında
- Alarm çaldıktan sonra tuvalete gittiğinde
- Yatağa dönüp alarmı sıfırladığında
- Çocuğunuzun gelişimi hakkında bir kayıt da tutmalısınız (örneğin çocuğunuzun uyanma saati, altının ve yatağının ne kadar ıslak olduğu).
- Alarmı 4 hafta boyunca kullanın, eğer çocuk arka arkaya 14 gece boyunca altını ıslatmazsa alarmı kullanmayı bırakabilirsiniz.
- Çocuk bir süre sonra yatağı yeniden ıslatmaya başlarsa, alarmı tekrar kullanmaya başlayabilirsiniz.
- Eğer çocuğunuz yatağını daha az ıslatıyor veya daha küçük parçalar halinde ıslatıyorsa, 3 ay boyunca alarmı kullanmaya devam edebilirsiniz. Eğer 14 gece boyunca altı kuru kalmazsa, alarmı kullanmayı bırakabilirsiniz.
- Alarm, 4 hafta sonra hiçbir fark yaratmazsa, kullanmayı bırakın ve farklı bir şey deneyin.
Desmopressin
- Desmopressin ilacı yatak ıslatma tedavisinde kullanılabilir.
- Desmopressin genellikle çok hızlı çalışır.
- Desmopressin yatmadan alınmalıdır. Gece vücudun ürettiği idrar miktarını azaltarak çalışır.
- Çocukların hemen hemen hepsi, bu ilaçla beraber ıslatmayı azaltacaklardır. Desmopressin tedavisi kesildikten sonra çocukların hemen hemen hepsi, yatağını bir daha ıslatmaz.
- Desmopressin kullanmadan önce sıvı alımınızı sadece birkaç yudumla sınırlandırmanız gerekir. Bunu da ilacı almadan 1 saat önce, ve aldıktan 8 saat sonrasına kadar sürdürmelisiniz. Bu süre boyunca çocuğa bir bardak su içmesine izin verilir.
- Sıvı kısıtlaması önemlidir; çünkü desmopressin kullanırken çocuğun çok fazla sıvı içmesi durumunda, vücutta çok fazla sıvı birikme riski vardır, bu da kandaki sodyum seviyesini etkileyebilir. Buna hiponatremi adı verilir ve nöbetlere neden olabilir.
- Çocuklar, yüzerken su yutmaktan kaçınılmalıdır (aşırı sıvı almayı önlemek için).
- Yatak ıslatması 4 hafta sonra düzelirse (gece daha az miktarlarda ıslatmaya başlaması, gece ıslatma sayısının azalması, ve yatak ıslatmanın az olduğu geceler) tedavi 3 ay boyunca sürdürülmelidir.
- 3 ay sonra, çocuğun geceleri kuru kalabileceğini kontrol etmek amacıyla desmopressin kullanımı 1 hafta süresince durdurulmalıdır.
- Eğer çocuğunuz kuru kalmıyorsa, desmopressin’in bir sonraki kullanımına geçilebilir.
- Eğer yatak ıslatma konusunda çok az bir ilerleme sağlandıysa, doktorunuz daha yüksek bir doz reçete edebilir.
- Belirtilerin iyileşmesi uzun sürebileceğinden, desmopressin'i 6 aya kadar kullanmaya devam etmelisiniz.
- Çocuğunuzda orak hücre hastalığı, kistik fibroz veya davranışsal, dikkat ve duygusal bozuklukları varsa desmopressin’i kullanamayabilir. Bu konuda doktorunuza danışın.
- Desmopressin hakkında daha fazla bilgi için Beni İyileştir bölümüne bakınız.
- Desmopressin aynı zamanda kısa süreli kullanım için de uygundur (örneğin okul gezileri veya misafirlikte yatıya kalma gibi).
- İacın etkili olabilmesi için okul gezisinden ya da yatılı misafirlikten en az 1 hafta önce çocuğa desmopressin vermelisiniz.
Aile hekiminiz/doktorunuz ne yapacak?
- Eğer yatak ıslatma alarmları (enürezis) ve desmopressin denendikten sonra yatak ıslatmaları geçmiyorsa, doktorunuz sizi bir uzmana yönlendirebilir.
Yatak ıslatmada neler beklenmelidir?
- Gündüz herhangi bir problem olmadan yatağını ıslatan çocukların çoğu 11 ya da 12 yaşına geldiğinde ıslatmayı durur.
- Her gece yatağını ıslatan çocuklarda, ıslatmanın iyileşme olasılığı daha düşüktür.
- Çocukların sadece %1'i yatak ıslatmaya yetişkin olana kadar devam eder.
- Yatak ıslatma çocuklar için çok üzücü olabilir. Kendilerini suçlu hissetme utanç duyma, kendine güven eksikliği ve kendisini iyileştirmek için yapabileceği hiçbir şey yokmuş gibi hissedebilirler.
- Daha büyük çocuklar, yatılı kalma veya okul gezileri gibi sosyal faaliyetlerden kaçınabilirler.
- Yatağını ıslatan çocuklar davranış bozuklukları gösterebilirler.
- Yatak ıslatma, ebeveynler veya çocuğa bakmakla yükümlü kimseler için ekstra iş yükü ve ekstra masraflardan dolayı çok stresli olabilir.
- Yatak ıslattığı için çocuğunuzu cezalandırmayın. Genellikle bu durum kendi kontrolleri dışında gelişmektedir.
- Eğer çocuğunuz yatağını ıslatmayı bırakırsa, ama tekrar ıslatmaya başlarsa, daha önce kullandığınız yöntemleri tekrar denemelisiniz.
Yatak ıslatmada ne gibi uygulamalar düşünmeliyim?
- Yatak ıslatma problemleri birtakım masraflara yol açabilir (tuvalet eğitiminde kullanılan alıştırma külotları, yatak takımı, pijama ve çamaşır yıkama gibi)
- Suya dayanıklı bir şilte, yatak koruyucu alez, nevresim örtüsü, emici çarşaflar ve yatak pedleri kullanılabilir.
Önemli Not!
Bebedu.com yayınladığı tüm yazılarda tarafsız, güvenilir ve veriye dayalı bilgiyi kullanıcılarına sunmayı amaçlamaktadır. Okuduğunuz bu yazı bilgilendirme amaçlıdır, doktor tavsiyesi ve kontrolü yerine geçmemektedir. Eğer sizde veya çocuğunuzda medikal bir problem olduğunu düşünüyorsanız lütfen önce doktorunuza danışın. Burada yer alan bilgiler herhangi bir firma, kurum veya kuruluş tarafından para karşılığı yayınlanmamaktadır.