Bazı Balıklardaki Tehlike: Civa

Eğer çocuğunuz somon gibi en çok Omega 3 içeren yağlı balıklardan haftada birkaç kere tüketmiyorsa, günlük balık yağı takviyesi sağlamak iyi bir fikir olabilir.

Balık yağları Omega 3 asitleri (özellikle DHA ve EPA) içerir. Uzmanlar bu asitlerin çocukların beyin ve göz gelişimi için önemli olduğunu söylüyor.

Elbette çocukların besin değerlerini yiyeceklerden almaları büyük önem taşıyor. Özellikle balıkta bulunan protein ve kemik gelişimi için çok önemli olan D vitamini taşıyan balıkları yemek gerekiyor. Ancak çocuklara gereken vitamin, asit ve proteinleri sağlayacak olan doğru balıkları yedirmediğiniz ya da civa içeren balıklarla beslediğiniz takdirde yeterli düzeyde fayda sağlamaları imkansız.

 

Haftada ne kadar balık tüketmeli?

2015 yılı Dietary Guidelines for Americans 2 ila 8 yaş aralığındaki çocukların haftada 85 ila 170 gram arası balık ve deniz ürünü tüketmesini öneriyor.

Takviye olarak alınan balık yağlarının tam olarak faydasının saptandığı söylenemese de yeterine balık tüketmeyen çocuklar için bir alternatif olarak görülüyor. Omega 3 içeren balık yağları sıvı, jel, çiğneme gibi tableti gibi formlarda, kimilerinde balık yağını baskılayan aromalarla piyasada bulunuyor. Bu balık yağlarında civa bulunmuyor.

Kimi yosun özütlerinden yapılan Omega 3 takviyeleri de balıktan yapılmadıkları için hem civa ihtiva etmiyor, hem de vejetaryenler tarafından da tercih edilebiliyor.

Omega 3 içeren bir besin takviyesi alırken toksinlerden arınmış, filtre edilmiş, PCB içermiyor olmasına dikkat etmeniz gerekiyor.

Omega 3 içeren bir besin takviyesini çocuğunuz için kullanmadan önce doktorunuza danışabilirsiniz.

 

Civa hakkında bilmek istedikleriniz

Balıkta nasıl civa oluşuyor?

Civa her yerde var. Hatta soluduğumuz havada bile. Volkanlar, orman yangınları gibi doğal olaylar dışında endüstriyel fabrikalardan da havaya yayılıyor. Civa suya karıştığında bakteri metil civa denen bir forma dönüşüyor. Balıklar metil civa içeren bu suda yüzdükçe ve metil civa içeren şeyleri yedikçe bu bakteri balıkların kaslarındaki proteinlere yapışıyor ve hep orada kalıyor. Balık pişirildikten sonra bile civa ihtiva ediyor oluyor. Bu yüzden de uzmanların önerileri, derin deniz balıkları ve büyük balık yemeden önce bir kere daha düşünülmeli, çünkü büyük balık metil cıva içeren sularda uzun süre kaldığı için yüksek cıva bulunma olasılıkları da artmakta.

 

Çocuğum civa içeren balık yerse ne olur?

Vucut metil civayı kolaylıkla emebiliyor. Araştırmalar metil civanın büyük zararları olduğu söylüyor. Kısa vadede gözlemlenemese de beyinde ve sinir sisteminde hasara yol açabiliyor. Henüz anne karnındaki bebekler ve küçük çocuklar çok daha fazla etkileniyorlar, zira beyin ve sinir sistemleri tam oluşmadığından en riskli grupta onlar bulunuyorlar.

 

Hangi balıklarda civa az?

Civa miktarı en az olan balık türleri somon, alabalık, hamsi, ringa, sardalya ve tirsi balığıdır. Yüzey balıkları ve yaşça genç olan balıklar genellikle daha az cıva ihtiva eder. Balıkçıda emin olmadığınız bir balık varsa bu kurallara dikkat edebilirsiniz.

 

Konserve ton balığı verebilir miyim?

Ton balığının da cinsleri var; örneğin, nispeten daha küçük olan Skipjack ve Yellowfin cinsleri, Albacore cinsi ton balığına göre çok daha az cıva içeriyor. Türkiye’de büyük ihtimalle Albacore cinsi ton balığı satılmıyor ama her ihtimale karşı etiketleri okumakta fayda var.

 

Türkiye’de Dardanel’in (http://dardanel.com.tr/tr/sikca-sorulan-sorular)  sayfasına baktığımızda az cıva içeren Skipjack ve Yellowfin cinsi Ton balığı kullandıklarını görüyoruz. Diğer üreticilerin de hangi cins balıkları kullandığını kontrol etmenizi öneririz.

Kimi otoriteler haftada iki öğün verilebilir derken, kimi uzmanlar çocuklar için ton balığının herhangi bir faydası bulunmadığını, civa ihtiva edebileceğini söylüyor. Amerikan’da bulunan Çevre Koruma Örgütü EDF’ye göre (https://www.edf.org/oceans/mercury-alert-canned-tuna-safe-eat), 6 yaşından küçük çocuklar için ayda 3 kere yaklaşık 85 gr’a kadar verilebilir.

 

Yerel balıkları tüketebilir mi?

Eğer yaşadığınız yerdeki balıklar ve içerdikleri civa hakkında bilgi alabileceğiniz kimseler varsa elbette tüketebilirsiniz. Ancak uzmanlar herhangi bir bilgi alamamanız durumunda çocuklarınıza haftada birden fazla öğünde balık vermemenizi öneriyorlar.

 

Çocuğumun vücudunda ne kadar civa olduğunu nasıl öğrenebilirim?

Eğer çocuğunuz belirtilen dozlardan çok daha fazla balık tüketiyorsa doktorunuzdan bir civa testi yapmasını isteyebilirsiniz. Vücuttaki civa miktarına göre doktorunuz yeni bir beslenme düzeni önerebilir.

 

Balık yağı şurup mu, tablet mi?

Balık şurupları sevilmiyor. İskandinavya’da bulunan Karolinska Enstitüsü’nde yapılan çalışmalarda 4 ay gibi kısa bir kullanım süresinde çocukların dörtte üçünden fazlasının balık yağı şuruplarını kullanmayı bıraktığı belirlendi. Çiğnenebilir jel formdaki balık yağlarını ise çocuklar daha uzun süreyle tercih ediyor.

Ortalama 8 yaşındaki 300 çocuğa standart balık yağı ile Norveç’te geliştirilen özel bir formülasyon olarak 2 farklı format verildi. İkinci formülasyon Omega-3 yağ asitlerinin bir jel matrix içine dağıtılması ve şeker içermeden çocukların seveceği ideal tat verilmesi ile hazırlanan patentli bir çiğneme tableti. 16 haftalık süreç sonunda çocuklarda kullanım yüzdeleri standart balık yağında %22,5 iken patentli jel matrix formda %87,5 olarak bulundu.

Balık yağı tabletleri bu konuda sıkıntı yaşadığınız durumlarda devreye girebilir.