Bebeklerde Uyku Düzenini Sağlamak Zor Değil
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Şükrü Yener ile yenidoğan bebekler ve uyku konusunu konuştuk.
Sayın Yener, yenidoğan bir bebek ne kadar süreyle uyur? Ne kadar süreyle beslenmesi gerekir?
Sağlıklı yeni doğan bebekler günde 15-18 saat uyurlar, bunun 6 saat kadarı gündüz uykusudur. Prematürelerin uyku süreleri miadındaki bebeklere göre daha kısa ve uyku uyanıklık mekanizmaları daha düzensizdir.
Yeni doğan sonrası dönemde uyku özellikle gündüzleri gittikçe azalarak 6 aylık dönem civarında günde 12-14 saate iner, bunun ancak 2-3 saatini gündüz uyurlar. Bebekler ilk 4 aydan sonra beslenmek için geceleri hiç uyanmayabilecekleri gibi, 1-2 kez meme emmek için uyanabilir. Ancak kısa sürede uykuya dalarlar. Anne sütü alan bebekler diğer besinleri alan bebeklere göre daha sık uyanabilirler. Bazı bebekler uyansalar bile kendi kendilerini yatıştırıp yeniden uykuya dalabilirler.
Uyku erken çocuklukta nasıldır?
Erken çocuklukta uyku süreleri genellikle 4-5 saattir, 6 aylık bebeklerin gece uykuları 8-10 saat bile olabilir. Buna ek olarak, sabahla öğlen arasında ve öğleden sonra yaklaşık birer saatlik uyku uyurlar. İlk yıl boyunca geceleri daha uzun uyuma alışkanlığı kazanıldıktan sonra 9-11 aylar arasında yeniden bir uyanıklık dönemi yaşanabilir. 15 aydan sonra genellikle bir saatlik bir öğlen uykusu yeterli olur, 4 yaşından sonra da gündüz uyumazlar. 6-12 aylık bebeklerin yüzde 25-50’sinde gece uyanmaları görülür.
Ne kadar aralıklarla anne sütü vermek gerekir?
Yaşamın ilk günlerinde emzirme sıklığı ile ilgili mutlak bir plan yapılamamakla birlikte, başlangıçta bebek her istediğinde sık sık anne sütü verilmesi önerilmektedir. İlk haftalarda günde 8-12 kez gibi sık aralıklarla anne sütü ile beslenen bebeklerin takiplerinde ağırlık artışlarının daha iyi olduğu gösterilmiştir. Bebeklerin emme güçleri farklı olup her bebeğin yeterli süt alana kadarki emme süreleri farklı olmaktadır. Özellikle prematüre bebeklerin emme güçlerinin daha az olduğu ve kolay yorulabildikleri akılda tutulmalıdır.
Bebeklerin aldıkları anne sütü miktarı, harcadıkları enerji ve günlük kalori ihtiyaçları özellikle yaşamın ilk günlerinde değişkenlik gösterebildiği için mutlaka belirlenmiş aralıklarla yenidoğan beslenmesi yapılması önerilmemektedir. Amerikan Pediatri Akademisi, bebekte açlık belirtileri (emmek için arama refleksinin ortaya çıkması, elini ağzına götürmesi veya emmesi, uyarılmış ve huzursuz olması) ne zaman ortaya çıkarsa hemen beslenmesini önermektedir. Beslemek için bebeğin ağlamasını beklememek gerekir. Bu da yaklaşık olarak günde 8-12 kez beslenmeye karşılık gelir. Bebek eğer 4 saattir beslenmemişse uykudan uyandırılıp beslenmesi önerilmektedir.
Bebeğe uyku düzeni sağlamak için nelere dikkat etmeli, nasıl koşullar sağlamalı?
Çocukların yatak odalarının ısısı 18 dereceden, yenidoğan ve bebeklerin oda ısısı ise 22-24 dereceden düşük olmamalıdır. Odadaki eşyalara çarpmayı engelleyecek şekilde loş bir ışık olmalıdır. Yatak sert zeminli olmalı, yastık kullanılmamalı, yorgan hafif ve pamuklu olmalıdır. Yatmadan önce kitap okuma, ninni söyleme veya hafif müzik dinlemek uykuya dalmayı kolaylaştırabilir.
Akşamları uykuya yatırma keyifli bir hale getirilmelidir. Bebeğin bulunduğu evde sigara içilmemelidir. Bebeğin uyuduğu yer her zaman kendi yatağı olmalıdır. Ayrı yatak, en geç 1 yaşın sonunda ayrı odalarda yatmaya dönüşmelidir.
Çocuğun düzenli olarak belirli bir saatte, kesin ve kararlı bir tavırla yatırılması önemlidir.
Alıştığı bir oyuncağı alması, sakin bir sesle masal anlatılması, ninni şarkı söylenmesi ve odanın loş olması, uykuya geçişi kolaylaştırır. Bebeğin kucaklanması, öpülmesi ve okşanması onun rahatlamasını sağlar, yaşamlarını mutlu kılar.
İki yaşından sonra ve daha sonra kreş/ anaokulu döneminde çocukların nasıl bir uyku düzeni olmalı, ne zaman yatırmalı, ne zaman kaldırmalı?
2 yaşla birlikte gelen sendrom, beraberinde uyku sorunlarını da getirir. Gece geç saatlere kadar oturma, uyumamak için diretme, anneyle beraber aynı yatakta uyuma gibi eğilimler başlar ve bu gerçekten hem ebeveynler için hem de zamanında ve sağlıklı uykuya ihtiyaç duyan küçük bedenler için ciddi bir problem haline gelir. İşler zaman zaman inada binmiş ve içinden çıkılmaz bir hal alsa bile, ortada çok önemli bir gerçek var ki, bu da bu yaştaki çocukların eğitime muhtaç oldukları.
Öncelikle odasını ve yatağını ona benimsetmekle işe başlayın. Bununla birlikte küçük dekorasyonlar yapabilirsiniz. Duvar çıkartmaları alabilir, onları beraber yapıştırabilirsiniz. Odasını kişiselleştirmesine izin verin. Yatağına birkaç çıkartma yapıştırması onu keyiflendirecektir. Onunla birlikte sevdiği karakterlerin olduğu nevresim takımlarından alın ve birlikte yatağına serin. Giyeceği pijamayı ona seçtirin ve pijamasını giydirmeden asla yatırmayın.
Okumanız için masal kitabını ya da hangi oyuncağıyla birlikte uyumak istediğini ya da hangi ninniyi dinlemek istediğini ona seçtirin. Bu seçimleri yaparken sizi dakikalarca oyalamasına izin vermeyin. Çünkü uykudan kaçmak için ellerinden geleni artlarına koymayacaklardır.
Uykudan önce mutlaka bebeğinizin hareketli aktivitelerini azaltmayı unutmayın.
Bir uyku saati belirleyin, bunu yaparken onun akşam yemeği saatini göz önünde bulundurun. 18.00’de yediyse eğer, yatma saatini 2 saat sonrasına ayarlayabilirsiniz. Uyumamak için ağlamalar ve huysuzlanmalar olacaktır ve uykusunun gelmediğini size bu yolla anlatmaya çalışacaktır. Bu aslında tamamen uykusuzluğu ve yorgunluğuyla savaşmak için uyguladığı bir çabadan ibarettir. Yatmadan önce güzel bir duş iyi gelecektir.
Ona artık bu saatte ve tek başına yatması gerektiğini, o uyuyana kadar yanında kalacağınızı (uyku düzenin alıştıktan sonra yanında kalmanıza gerek yok) sizin de onun kadar küçükken bu şekilde uyuduğunuzu ve onu anladığınızı söyleyin.
Yatağından kalkarsa onu tekrar yatırın.
Kararlı olun ve göz temasından kaçının. Tüm bunları yaparken despot değil, aksine sevecen olun. “Şimdi uyku vakti canım” gibi cümleler kurarak onun kadar dirençli olduğunuzu gösterin. İlk zamanlar uykuya dalma süresi uzun olacaktır ki bu son derece normal. Bu süre daha sonra günden güne azalacaktır. İlk 4-5 gün yatağının yakınında otururken sonraki günler sandalyenizi biraz geri çekin. Birkaç gün sonra biraz daha geriye alın kendinizi. Sizin yanı başında değil ama yakınında olduğunuzu bilsin.
Yaklaşık 10 günün sonunda artık onu yatırdıktan sonra odada durmamanız gerekir. Tabi bu süre her çocuğa göre değişir ama bu süreci ne kadar uzatırsanız, ona yeni bir alışkanlık daha kazandırmış olursunuz. Yani siz odadan çıkmadan çocuğunuz uykuya dalmaz.
Gündüz uykularıyla ilgili bilgi alabilir miyiz? Çocuklar ne zamana kadar gündüz uykusu uyumalı? Çocuklara faydası nedir?
Çocuğunuz büyüdükçe uykuları değişecek, bir süre sonra gündüz uykularını bırakacaktır. Bebeğinizin artık gündüzleri uyumaya ihtiyacı olmadığını gösteren belirtiler şunlardır; gündüzleri uykuya yatırmak daha zor olur ya da öğlen uykusuna yatırmak daha zor olur.
Çocuğunuz 2.5- 3 yaşına gelene kadar öğle uykusuna ihtiyaç duyar. Gün içinde gereğinden fazla uyuduğunu akşam uykusunun gelmediğinden ya da sabahları çok daha erken kalkmasından anlayabilirsiniz. Belirtileri doğru tespit edebilmek için en az 3 gün boyunca izlemeli ve diş çıkarma vs. gibi durumları takip etmelisiniz.
Dolayısıyla, eğer çocuğunuz artık sürekli akşamları uyku saatinde uyumakta zorlanıyorsa, gündüz uykularını azaltmanın vakti gelmiştir. Gündüz uykularını azaltmak için her 3-4 günde bir, 10-15 dakika uykularını azaltmaya başlayabilirsiniz. Bunu sorun çözülene kadar sürdürün.
Teşekkür ederiz.
Hakkında
Uzman Dr. Şükrü Yener
Eğitim ve Uzmanlık
- Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi – Tıp Eğitimi
- Lütfi Kırdar Eğitim Araştırma Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları – Uzmanlık
Deneyim
- Nusaybin Devlet Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı (Mecburi Hizmet)
- Lütfi Kırdar Eğitim Araştırma Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği – Asistan Doktor
- İstanbul Sultangazi Lütfiye Nuri Burat Sağlık Ocağı – Pratisyen Hekimlik
- Bitlis Güroymak 2 Nolu Sağlık Ocağı – Pratisyen Hekimlik (Mecburi Hizmet)
- Medicalpark Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı